कतारप्रति गम्भीरताको खाँचो

यदि कुनै राष्ट्रको स्टक बजारको अवस्थाले उक्त राष्ट्रको राजनीतिक अवस्था झल्काउँछ भन्ने मान्यता राख्ने हो भने कतारको स्टक बजारको अवस्था उक्त दिनको निकै विकराल अवस्थामै झ¥यो ।

नझरोस् पनि किन ? गत वर्ष नेपालले भोगेको नाकाबन्दीभन्दा नराम्रो अवस्था थियो । हुन त साधारण भाषामा ‘कूटनीतिक सम्बन्ध’ तोड्नु भन्दैमा नाकाबन्दी नै गर्ने अवस्था बुझिँदैन । तर, यहाँ साउदी, इजिप्टलगायत मुलुकले सोही प्रकारले व्यवहार गर्दा कतारले भोगेको सङ्कट एउटा गम्भीर विषय मान्न सकिन्छ । हुन त कतारमाथि साउदी, युनाइटेड अरब, बहराइनले अल्पकालीन रूपमा यस्तै सङ्कट २०१४मा पनि गरेकै थिए । कतारको प्रगति ट्रम्पलाई चित्त नबुझेको हो या वास्तवमै कतारले आतङ्ककारीलाई संरक्षण गरेको कारणले होस्, यसले पार्ने असर गम्भीर हुन सक्छ, जसले कतारमा बसोबास गर्नेहरूलाई प्रत्यक्ष प्रभाव पार्ने निश्चित छ ।

१९७७ देखि कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापना गरेको नेपालले कतारमै आफ्नो राजदूतावास २००० मा शुरू गरेको थियो । २०११ देखि कतारले समेत आफ्नो राजदूतावास काठमाडौंमा सञ्चालनमा ल्याएको तथ्य मात्र हेर्ने हो भने पनि नेपालको छुट्टै सम्बन्ध कतारसँग रहेको स्पष्ट देखिन्छ । यसबाहेक आयातनिर्यातका लागि पनि कतारसँग नेपालको राम्रै सम्बन्ध देखिन्छ । पास्ता, कार्पेट, नुडल्स, चियालगायत पेट्रोलियम वस्तु, विभिन्न खनिज पदार्थ र पर्यटनमा दुई मुलुकको आदानप्रदानले बेग्लै स्थान लिएको छ ।

गतवर्षको नेपालमा रहेको नाकाबन्दीसँग प्रत्यक्ष जोड्न किन मिल्दैन भने कतारसँग समुद्री पहुँच छ, जसको लाभ उसले लिन सक्छ । त्यो बाहेक, एशियाकै प्रख्यात मिडिया हाउस अल जजिरा पनि कतारसँग रहेको हुँदा उसलाई त्यहाँका बासिन्दाको अवस्था बिजोग नै हुँदैन भन्नेबारे निश्चितता छ । शायद सोही अवस्थालाई दृष्टिगत गर्दै त्यहाँ रहेका राजदूत रमेशप्रसाद कोइरालाले नआत्तिनु भनी भनेका हुन् । शायद २०१६ मा मोदी आफै कतार भ्रमणमा गएर आफ्नो सम्बन्ध स्थापना गरेको कारणले गर्दा पनि दक्षिण एशियाली मुलुकले आत्तिहाल्नुपर्ने अवस्था छैन भन्ने मान्यता कोइरालाको हुनुपर्छ ।

विभिन्न विज्ञहरूको भनाइ जति सरल रूपमा ‘केही हुँदैन’ भनेर आएको छ, यो अवस्था त्यति सहज देखिँदैन । कूटनीतिक सम्बन्धमा मात्र सीमित भएको भए शायद यी विज्ञको भनाइ सार्थक हुने थियो । तर, यहाँ आर्थिक पक्षसँग प्रत्यक्ष जोडिने भएकाले विषय गम्भीरतातर्फ उन्मुख देखिन्छ ।

कतारको आफ्नै बन्दरगाहबाट सोझै भारत पेट्रोल आउने हुनाले पेट्रोल सङ्कट नहोला । तर, अन्य क्षेत्रमा नेपाल र नेपालीलाई असर पर्न जाने प्रत्यक्ष ठाउँ भेटिन्छन् । कतार एयरवेज रहँदारहँदै, अनि त्योबाहेक नेपाल एयरलाइन्सकै सीधा उडान रहेको अवस्थामा यात्रामा कुनै समस्या नरहेको तर्क शायद त्यसमै मात्र सीमित छैन । इथियाड, फ्लाई दुबई नरहेको खण्डमा उडानको सङ्ख्या सीमित रहने गर्छ जसले गर्दा उडानमा महँगी हुने सम्भावना रहन्छ । अथवा नेपालीहरूले दिल्लीको मार्ग प्रयोग गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यसबाहेक कतारमै रहेका नेपालीहरूलाई सोझै अन्य मुलुक यात्रा गर्नसमेत असर पर्ने देखिन्छ । हुन त लरी गुडाउँदै गएका नेपाली चालकहरूलाई क्षणिक समस्या देखिएकै थियो, जुन आगामी दिनमा अझ गम्भीर हुन सक्छ । केही परेको अवस्थामा आफ्नै हवाईजहाज प्रयोग गर्ने क्षमता भए तापनि परिआएको अवस्थामा के गर्ने भन्ने विश्लेषण गर्न सक्नुपर्छ ।

खाद्यान्नको समस्यासँग लड्न कतारले आफूसँग १ सयभन्दा बढी एयरक्राफ्ट रहेको जनाएको भरमा नेपाली विज्ञ निश्चिन्त देखिए तापनि ६० प्रतिशतभन्दा बढी खाद्यान्न निर्यात साउदीबाट हुने उक्त मुलुकमा अहिले इरान, टर्कीजस्ता मुलुकसँग निर्भर हुनुपर्ने अवस्था स्पष्ट छ । कतारका फ्याक्ट्री आफै सङ्कटमा रहेको यस अवस्थामा त्यहाँ रहेका सम्पूर्ण नागरिक, गैरनागरिक यसको चपेटामा परिसकेको या चाँडै नै पर्ने स्पष्ट देखिन्छ र यस अवस्थाबाट नेपाली अछुतो रहने कुनै ठाउँ देखिँदैन ।

सन् २००५ मा भएको श्रम सम्झौतापश्चात् नेपालीहरू औपचारिक रूपमा कतार जान थालेका हुन् । त्यहाँ गएर उनीहरू नयाँ बन्दरगाह, अस्पताल क्षेत्र, मेट्रोदेखि २०२२मा हुने विश्व कपका लागि स्टेडियमसम्मको निर्माण कार्यमा संलग्न भएका छन् । त्यहाँ प्रयोग हुने निर्माण सामग्री मूलतः साउदी अरेबियाबाट आयात गरिन्थ्यो । सोही मार्ग बन्द हुँदा, निर्माण कार्य रोकिने डर कतारलाई भएको हुनैपर्छ । यदि त्यस्तो अवस्था आएमा त्यहाँ कार्यरत नेपाली कामदारको रोजगारीमै प्रश्न आउँछ ।

रोजगारमा कुनै प्रकारको समस्या देखा पर्ना साथ, रेमिट्यान्सको भरमा निर्भर नेपाल र धेरै नेपाली परिवारलाई प्रत्यक्ष असर पर्ने करीब निश्चित हुन्छ । विगत ९ महीनामा वैदेशिक रोजगारीबाट घटिरहेको रेमिट्यान्स वृद्धिदर घटेको समयमा यस घटनापश्चात् झनै घट्ने डरप्रति नेपाली विज्ञहरूको विश्लेषण कम भएकै हुनुपर्छ । अन्यथा यस अवस्थाप्रति गम्भीरता अलि बढी नै देखिनुपर्ने थियो ।

यसबाहेक कतार आफै सङ्कटमा परेको समयमा व्यापारप्रति कस्तो खुड्किलो प्रयोग गर्ने हो, त्यसमा नेपालको व्यापार प्रत्यक्ष जोडिएको हुन्छ । हुन त यसै प्रकारको समस्यासँग त्यहाँ रहेका बङ्गाली र भारतीय कामदार पनि जोडिएका छन् । तर, बङ्गलादेश सरकारले त्यहाँको अवस्थाप्रति आफू ‘सतर्क’ रहेको जनाएको छ भने भारतीयहरूलाई भारत सरकारले ‘सतर्क भएर बस्न’ आग्रह गरेको देखिन्छ । नेपाल मात्रै त्यस्तो मुलुक हुनुपर्छ, जसले ‘नेपालीहरूलाई कुनै समस्या नहुने’ भनी ढुक्क भएको देखिन्छ । वर्तमान अवस्थामा संसारभरको आँखा कतार र त्यहाँ बसोवास गर्नेप्रति रहेको समयमा कति सजिलै नेपाली पक्षले ढुक्क हुनु भनी आश्वासन दिएर गैरजिम्मेवारी प्रस्तुत गरेको देखिन्छ । युद्धसम्मको परिकल्पना गरिएको यस अवस्थालाई जुन दृष्टिले हेरियो, यो पुष्टि हुन्छ कि या त नेपालीहरू भविष्यवाणी गर्न सक्छन्, या उनीहरू भोलि जे परे पनि त्यसको सामना गर्न तयारी अवस्थामा छन् ।

नेपाल आफै शक्तिहीन मुलुक भएकाले यस्तो परिस्तिथिमा उस्तै समस्या भोगिरहेका बङ्गलादेश, भारतसँग मिलेर कुनै योजना निर्माण गर्न सके बुद्धिमानी हुने थियो । भोलि नसोचेको कुनै अवस्था आइपरेमा नेपाल फेरि त्यही लम्पसारवाद भएर कसैले उद्धार गरिदेओस् भनी आश राख्नुभन्दा यस्तो अवस्थामा सतर्क हुन आवश्यक छ । दोहामा अवस्थित राजदूतावासले त्यहाँ कार्यरत नेपाली कामदारको विषयमा कतार सरकारसँग छलफल गर्न उत्तिकै आवश्यक छ ।

हुन त कतारको शेयरबजार उकालो लाग्नु, कतार आफै सक्षम छ भन्दै यस समस्याको सामना गर्ने पक्ष हेर्दा सकारात्मक ऊर्जा लिन सकिन्छ । तर, राजदूतावास नै रहेको उक्त स्थानमा भोलिको सम्भावित अवस्था, वातावरण प्रक्षेपण गरेर त्यस समस्यालाई कसरी सामना गर्ने भनी रणनीति निर्माण गर्न उत्तिकै आवश्यक छ । यो अवस्था गतवर्षको नाकाबन्दीभन्दा १० गुणा ठूलो भएको तथ्यलाई स्वीकार्ने पर्छ । विगतको सरकार, जो बाहिर अलपत्र रहेका नेपालीको उद्धारमा तल्लीन देखिन्थ्यो, त्यस्तै रूपमा परराष्ट्र मन्त्रालय अग्रसर हुन उत्तिकै आवश्यक छ । आशा गरौं, कुनै अप्रिय अवस्था सृजना नहोस् ।

अभियान दैनिकमा २०७४-०२-३१ मा प्रकाशित

www.abhiyan.com.np/new/Articles/view/99452